روزنامه اصلاح هوادار انقلاب مشروطه در بوشهر

به بهانه سال روز دستور مظفرالدین شاه قاجار مبنی بر استقرار مشروطه، پس از سالها مبارزات مردم، و همچنین روز خبرنگار به معرفی یکی از همشهریان مشروطهخواه و روزنامهنگار، میپردازیم.

روزنامه اصلاح در محرم سال ۱۳۲۷ ه ق/ ۱۹۰۹ م در بمبئی هندوستان در چهار صفحه با خط نسخ و چاپ سنگی منتشر شد و مدیر آن محمدرضا کازرونی بود.

---

 

 به بهانه سال روز دستور مظفرالدین شاه قاجار مبنی بر استقرار مشروطه، پس از سالها مبارزات مردم، و همچنین روز خبرنگار به معرفی یکی از همشهریان مشروطهخواه و روزنامهنگار، میپردازیم.

روزنامه اصلاح در محرم سال ۱۳۲۷ ه ق/ ۱۹۰۹ م در بمبئی هندوستان در چهار صفحه با خط نسخ و چاپ سنگی منتشر شد و مدیر آن محمدرضا کازرونی بود.

متاسفانه درباره زندگی و مبارزات محمدرضا دریسی معروف به بوشهری یا شیرازی اطلاعات زیادی وجود ندارد. تنها این را میدانیم که در روستای «دریس» کازرون متولد شد و در بوشهر آموزشهای اولیه را فرا گرفت.

با شروع انقلاب مشروطه در ایران به صف مشروطهطلبان پیوست و فعالیت بسیاری برای تحقق آرمان دموکراسی و مشروطیت در بوشهر انجام داد.

با به توپ بسته شدن مجلس و شروع استبداد صغیر، از بوشهر به هندوستان مهاجرت کرد و در شهر بمبئی ساکن شد. وی در بمبئی برای دفاع از مشروطه ایران و افشای جنایات «محمدعلی شاه قاجار» در محرم سال ۱۳۲۷ ه ق اقدام به انتشار روزنامه «اصلاح» کرد.

در سرمقاله شماره اول این روزنامه درباره مشی و روش اجتماعی و سیاسی آن چنین آمده است؛ «برای تاسیس این جریده جهاتی داریم که شاید تدریجاً در طی مقالات خود به اظهارش بپردازیم و حالا با ضیق وقت همین قدر به ملاحظهکنندگان اعلام میداریم که ابداً قصدی جز خدمت به وطن و نوع خود نداریم و از این رو بالمره با هیچ کس طرف نبوده و نیستیم و فقط هم خود را بر اجرای آن خدمت معطوف کرده و میکنیم و با همین خرابی اسباب و حقارت آلات که دلالت بر بضاعت مزجات ما دارد اقدام نموده. امیدواریم مشترکان عظام و هموطنان گرامی همین قدر بر ما منت نهاده عرایض ما را درست گوش دارند تا بلکه از توجهات الهی این سحاب مظلم از افق وطن مرتفع گردد.»

روزنامه اصلاح هر چهارشنبه طبع و پنجشنبه توزیع می شد و در سرلوحه آن این جمله نوشته شده بود؛«جریدهیی است آزاد و در اصلاحات سخن میراند.» این روزنامه ابتدا در چهار صفحه منتشر میشد، اما پس از انتشار ۱۹ شماره در ۸ صفحه منتشر شد.

در خلال سالهای پس از استبداد صغیر نمایندگی توزیع و پخش روزنامه اصلاح در تهران بر عهده «اداره روزنامه جنوب»، به سردبیری محمدباقرخان تنگستانی در تهران منتشر میشد.

روزنامه اصلاح غالباً دربرگیرنده اخبار و مقالاتی در دفاع از انقلاب مشروطه بود و به خصوص اخبار و حوادث انقلاب مشروطه در بوشهر را پیگیری و درج میکرد. در یکی از شمارههای روزنامه اصلاح درباره تشکیل انجمن ولایتی و نام اعضای آن آمده است؛«بوشهر- انجمن ولایتی هفتهیی سه مرتبه منعقد و غالبی از اعضا حاضر میشوند. جنابان حاج سید محمدرضا کازرونی و حاج عبدالرسول رئیس التجار که پیشوای مشروطهخواهان بشماراند، چند جلسه است حاضر نشده شاید علت گرفتاری باشد.«

روزنامه اصلاح با روحانیون و مجتهدان نجف اشرف نیز ارتباط داشت و غالباً در شمارههای خود اخبار، تلگرافات و تفاسیری راجع به آنان درج میکرد.

روزنامه اصلاح گاه عکسها و کاریکاتورهایی نیز در لابهلای صفحات خود به چاپ میرساند و به همین دلیل نیز باید این روزنامه را از جمله جراید مصور ایران به حساب آورد. مثلاً شماره ۲۸ مصور است.

روزنامه اصلاح به مدت سه سال در بمبئی به طور مرتب منتشر شد.

آخرین شماره منتشر شده در بمبئی شماره هشتم از سال سوم است.

محمدرضا بوشهری از بمبئی به بوشهر آمد و چندین شماره روزنامه اصلاح را در این شهر منتشر کرد. وی سپس به تهران رفت و در ۲۰ ذیحجه ۱۳۲۹ ه ق / ۱۹۱۱ م روزنامه اصلاح را در تهران منتشر کرد.

در آستانه جنگ جهانی اول به بوشهر بازگشت و اقدام به نشر مجدد اصلاح کرد. وی در بوشهر مبارزه پیگیری را علیه حضور استعمارگران بریتانیا آغاز کرد و چنان در مخالفت با انگلیسیان پیش رفت که جزء «لیست سیاه» کنسولگری بریتانیا در بوشهر درآمد.

همزمان با اشغال بوشهر در ۲۷ رمضان ۱۳۳۳ ه ق/ ۸ آگوست ۱۹۱۵م محمدرضا بوشهری شبانه به اتفاق میرزاعلی کازرونی از بوشهر فرار کرد و از طریق جزیره شیف خود را به نیروهای مجاهد تنگستانی مستقر در اهرم رساند. وی در اهرم با همکاری رئیسعلی دلواری، زائرخان و شیخ خان چاهکوتاهی مبارزات چریکی علیه قوای اشغالگر انگلستان را سازماندهی کرد و از جمله اعضای کادر رهبری مجاهدان شد.

وی در دشتستان با همکاری ویلهلم واسموس کنسول آلمان در بوشهر و میرزاعلی کازرونی در برازجان اقدام به چاپ و انتشار نشریهیی به نام «ندای حق» کرد. غالب مقالات و گزارشهای روزنامه ندای حق واسموس را میرزاعلی کازرونی و محمدرضا بوشهری مینوشتند.

پس از پایان جنگ جهانی اول، محمدرضا اصلاح بوشهری به تهران رفت و انتشار مجدد روزنامه اصلاح را از سر گرفت. با به قدرت رسیدن رضاشاه در ایران مدیر روزنامه اصلاح از جمله کسانی بود که با وی به مخالفت پرداخت و مقالاتی علیه اعمال دیکتاتورمنشانه رضاشاه نوشت.

انتشار این مقالات موجب شد که روزنامه اصلاح چندین بار توسط مقامات دولتی توقیف شود.

روزنامه اصلاح چندی بعد از سال ۱۳۰۳ شمسی توقیف و برای همیشه تعطیل شد.

از ادامه زندگی و مبارزات مرحوم محمدرضا اصلاح بوشهری اطلاعی در دست نیست. تنها این را میدانیم که در سالهای آخر عمر در شهر خرمشهر ساکن شد و احتمالاً در اواخر دهه ۳۰ یا اوایل دهه ۴۰ شمسی در همین شهر دیده از جهان فرو بست.

نشریه اصلاح از جمله نشریات اپوزیسیون چاپ خارج از کشور در عصر مشروطیت به شمار میرود و در تاریخ نشریات این دوره از اهمیت خاصی برخوردار است، اهمیت آن نیز چاپ و انتشار آزادانه اخبار انقلابیون مشروطهخواه جنوب و به خصوص بوشهر است.

دوره اول اصلاح حاوی اخبار، نامهها و تلگرافهای بسیار ارزشمندی از دوران مشروطه است و کسانی که بخواهند تاریخ انقلاب مشروطیت در جنوب غربی ایران و بوشهر را تالیف کنند از رجوع به این جریده ناگزیر هستند. اصلاح یکی از نشریات مترقی و پیشرو عصر مشروطیت در ایران به شمار میرود که توسط یک روزنامهنگار کازرونی اداره و منتشر میشد. 

 ———————————-

روزنامه اعتماد.1761شماره.87/6/12 . ص6

 

انجمنی...